براي شروع به ازدواج (از زمان قبل خواستگاري) بايد چه اقداماتي را انجام دهم و چطور خود را آماده كنم تا در زندگي موفق شوم؟
لازم است بدانيم كه؛ ازدواج يكي از مهمترين حوادث زندگي است و نقش بسيار زيادي در همه ابعاد زندگي انسان دارد بنابراين موفقيت در امر ازدواج باعث موفقيت در جنبه هاي ديگر زندگي نيز مي شود و ناكامي در ازدواج و يا شكست در ازدواج موجب مشكلات جدي در ساير مسائل مربوط به زندگي مي شود.
علاوه بر آمادگي جنسي - عاطفي ويژگي هاي ديگري نيز لازم است كه فرد از هر جهت آماده ازدواج باشد.
1. رشد عقلي لازم؛ يعني دختر و پسر بايد رشيد باشند به اين معنا كه درك صحيحي از ازدواج و زندگي مشترك داشته باشند و ازدواج را صرفا در مسائل جنسي خلاصه نكنند.
2. رشد جسماني لازم؛ معمولا دوره نوجواني دوره رشد جسماني، عقلي و عاطفي است و افرادي كه دوره نوجواني (13 تا 18 سالگي) را پشت سر گذاشته اند معمولا رشد جسماني لازم را پيدا كرده اند و مشكلي براي ازدواج ندارند.
3. رشد اجتماعي؛ زيرا اولين نهاد اجتماعي خانواده است و از اين رو زوجين بايد درك اجتماعي لازم را براي تشكيل اين نهاد مقدس داشته باشند.
4. شناخت لازم از زندگي مشترك؛ زيرا زندگي ابعاد گوناگوني مانند بعد اجتماعي، اقتصادي، عاطفي، فرهنگي و خانوادگي دارد و علاوه بر اين زندگي مشترك فراز و نشيب هايي دارد و فرد بايد خودش را آماده پذيرش اين مسائل كند. همين طور فرد بايد به اين بلوغ فكري رسيده باشد كه انسانها با هم متفاوتند و توقع نداشته باشد كه همسرش و خانواده او صد در صد مطابق ميل او باشند كما اينكه او و خانواده اش نيز صد در صد مطابق ميل همسر نيستند.
درك وجود تفاوت هاي فردي نقش بسيار مؤثري در تعامل و سازگاري زوجين دارد. البته احراز اين شرايط نسبي است و لازم نيست كه انسان در اين ابعاد صد در صد رشد يافته باشد همين كه توجه به اين مسائل زندگي داشته باشد كافي است و بعد از ازدواج نيز به تدريج تجربه كسب مي كند و خودش را صد در صد آماده يك زندگي مشترك مي كند.
بنابراين آمادگي جنسي - عاطفي و رشد عقلي و اجتماعي و توجه به تفاوت هاي فردي از شرايط لازم براي ازدواج است.
اما براي داشتن ازدواجي موفق در موقعيت كنوني به نكات زير توجه فرماييد:
1. هرچه بيشتر درباره ازدواج موفق، شرايط و امكانات و معيارهاي لازم در انتخاب همسر تفكر و مطالعه كنيد و زود تصميم گيري نكنيد.
2. با افراد با تجربه، دلسوز و مورد اعتمادتان در اين مورد مشورت كنيد و از تجارب آنها (موفقيت ها و شكست هاي آنها) استفاده كنيد. مطمئنا شكست ها و يا عدم موفقيت هاي آنان را مي توانيد فراروي خود قرار دهيد تا مجددا شما تجربه نكنيد تا دچار حسرت و خسران شويد.
3. بهترين افرادي كه در اين زمينه مي توانند به شما كمك كنند در درجه اول والدين شما هستند.
4. در صورت امكان از نظرات مشورتي مشاور ازدواج بهره بگيريد.
5. با مطالعه بيشتر در اين زمينه از ملاك ها و معيارهاي همسر شايسته آگاهي كاملتر و بيشتري پيدا كنيد.
گفتني است كه بسياري از معيارها و ملاك هايي كه بايد مورد توجه قرار داد و در فرد مورد نظر دنبال مي كنيم، چه بسا در مرحله تحقيق و انتخاب نتوانيم خوب تشخيص و يا گزينش كنيم. زيرا برخي از آنها دست نايافتني است و علي رغم دقت هاي زياد مخفي مي ماند و يا فرد مورد نظر از تمام آن ويژگي ها به شكل كامل دارا نيست زيرا كه انسان ناقص است و در زمينه اي يا زمينه هاي مختلف ضعف و كمبود دارد همان طور كه خود انسان دچار نقص و ضعف هايي است و بايد به طور نسبي در يك جمع بندي كلي به يك انتخاب دست زد و نبايد انتظار داشت فرد مورد نظر از تمام معيارهاي مورد نظر آن هم به شكل كامل و تمام برخوردار باشد. پس بايد انعطاف به خرج داد.
بهتر است در اين رابطه راه هاي همسريابي را بيان و راه مناسب و متداول را معرفي كنيم و سپس به ارزيابي آن بپردازيم:
راههاي عملي همسريابي عبارتند از:
1. وساطت افراد خانواده، بستگان و بخصوص والدين: متدوال ترين روش در فرهنگ ملي و ديني همين روش شناسايي به واسطه افراد خانواده و يا فاميل و بستگان است. افراد خانوداه اغلب به دليل شناختي كه از فرد و روحيات و عقايد و خواسته هاي وي دارند و همين طور شناختي كه از افراد مورد نظر دارند و يا مي توانند با تحقيق هاي مهم همه جانيه شناخت كافي پيدا كنند بهتر مي توانند به تطابق داشتن و ميزان هم گرايي و اشتراكات آنها آگاهي پيدا كنند. اين روش ساده ترين روش عملي و سهل الحصولترين طريق كسب اطلاعات اوليه و ارتباطات بعدي ودر اين مورد است و از نظر حاصل كار نيز ثمر بخش ترين شيوه به شمار مي رود.
به عبارت ديگر اين روش از اين امتيازات برخوردار است: سهولت، سرعت كسب اطلاعات و ارتباطات، اطمينان نسبي بيشتر به صداقت طرف و دلسوزي واسطه(كه خانواده و والدين هستند) و شناخت بيشتر به روحيات، سوابق و خواسته هاي طرفين. علاوه بر اين خالي از هر گونه تعصب و سوگيري است و بدون هيچ گونه حب و بغض شخصي انجام مي گيرد. همچنين تحت تأثير احساسات و عواطف غريزي كه در ارتباطهاي مستقيم به وجود مي آيد، نيست و مهم تر انكه شناختي همه جانبه ارائه مي كند
2. وساطت مراكز مشاوره
مي توان با مراجعه به برخي مراكز مشاوره ازدواج كه به منظور شناساندن دو فرد براي ازدواج تأسيس شده است، فرد مطلوب و مطابق با خواسته ها و توقعات خود را يافت. هرچند چنين مراكز مشاوره محدود هستند و يا كمتر با فرهنگ ملي و بومي ما اين گونه شناسايي تناسب دارد، افراد كمتري براي شناسايي فرد مورد نظرشان به اين مراكز مراجعه مي كنند. ولي اگر چنانچه مركز مشاوره ازدواج مورد اعتماد در محيط هاي دانشگاه يا غير آن يافت شد و از طرف ديگر امكان همسريابي بواسطه راه اول يعني وساطت خانواده به هر دليلي امكان پذير نيست مي توان به كمك اطلاعاتي كه چنين مراكزي در اختيار دارند اقدام به گزينش نمود. تأكيد مي شود اين مراكز مشاوره بايد داراي كارشناسان دلسوز، با تجربه و مورد اعتماد و سابقه روشن و مطمئن باشند. معمولا اين مراكز مشخصات داوطلبان ازدواج را جمع آوري كرده و شرايط مقتضي مورد نياز در فرد مورد درخواست وي را اخذ و سپس با انطباق خصوصيات هر يك از داطلبين با ديگر داوطلبان و يافتن زوجهايي كه نقاط مشترك بيشتري دارند مي توانند كمك شايسته اي به جوانان ارائه نمايند.
3. راه ديگري كه متأسفانه در حال حاضر و بخصوص در محيط هاي اجتماعي مختلط مثل دانشگاهها از آن استفاده مي شود روش ارتباط مستقيم و بدون واسطه است. در اين روش جوانان آماده ازدواج شخصا و مستقيما اقدام به خواستگاري يا جلب خواستگار مي كنند. به نظر ما اين روش معقولي نيست و تناسبي با فرهنگ ديني و اخلاقي ما ندارد و معمولا موجب بروز و ظهور روابط نامشروع و فسادآور مي شود زيرا اين روش به دلباختگي در يك نگاه منتهي مي شود، تصميم گيرنده بدون توجه به معيارها و ارزشهاي تعيين شده در شرائط همسر ايده ال و متناسب، و بدون توجه به هدف مورد نظر خود و صرفا به خاطر جلب توجه به ظواهري همچون زيبايي، ثروت، تحصيلات، پست و مقام و ... شيفته طرف مقابل شده و تصميم گيري اش در يك فضاي فكري و رواني احساسي و عاطفي انجام مي گيرد.
هرچند لازم است دو طرف به مسائل ظاهري مثل آنچه گفته شد توجه كنند ولي محور قرار دادن و اصالت دادن به آنها منتفي است و صحيح نيست بلكه بايد ضمن توجه به آنها، به موازين اساسي و ارزشهاي اخلاقي و زيربنايي و پايبندي به اصول اخلاقي ديني اصالت بخشيد و آنها را محور تصميم گيري قرار داد. و گر نه تصميم گيري هاي بر اساس ارتباط هاي مستقيم و بدون واسطه معمولا بر اساس خواسته هاي نفساني و احساسات زودگذر انجام مي گيرد. كه عواقب ناگوار و نامطلوب دارد. بنابراين توصيه اكيد ما اين است كه براي شناسايي فرد مورد نظر و همسريابي هرگز از اين روش استفاده نشود و به ايجاد ارتباط مستقيم چه حضوري و چه تلفني و چه مكاتبه اي بدون اشراف و نظارت خانواده هاي دو طرف اقدام نشود.
4- يكي از راه هايي كه امروزه براي ارتباط دختر و پسر بعضا شايع شده, چت است, در اين زمينه گفتني است, اصل چت در صورتي كه منتهي به گناه نشود اشكال ندارد, ولي با توجه به حساسيت مسئله همسر گزيني و شرايط فراواني كه احراز آنها لازم است, بدست آوردن همسر مناسب, از اين طريق مشكل به نظر مي رسد, مگر اينكه در مراحل بعدي در مورد او تحقيقات رسمي صورت گيرد و شما از اين بابت مطمئن شويد كه همسر مورد نظر خود را يافته ايد.
بنابراين توصيه مي شود براي انتخاب همسر و شريك زندگي براي يك عمر، ابتدا ملاكها و معيارهاي همسر لايق و شايسته را مطالعه كنيد و از والدين محترم تان نيز كمك بگيريد و نظرات مشورتي آنها را نيز بشنويد و درباره فرد مورد نظر تحقيق كافي (چه توسط خود و چه توسط خانواده محترمتان) بعمل آوريد و به صرف برخي گفته ها و شنيده ها يا نوشته ها اكتفا نكنيد.
بهترين راه اين است كه موضوع را با خانواده ها مطرح كنيد و بقيه راه را به ايشان بسپاريد. وجود علاقه اي كه ميان دو نفر به وجود آمده نبايد مانع تحقيق در مورد شخصيت و خانواده ايشان و در نظر گرفتن حقايق شود. خلاصه اينكه عشق پاك در رتبه پس از عقل قرار دارد, نه قبل از آن و نبايد دل انسان قبل از عقلش به كسي تعلق پيدا كند. اگر دل سبقت بگيرد كار محاسبات عقلي دشوار مي شود. راه صحيح آن است كه عقل آزادانه فعاليت محاسباتي و مصلحت سنجي خويش را انجام دهد و در صورتي كه پاسخ مثبت داد, البته از هر دو طرف پاسخ تحقيقات و مشورت ها و محاسبات عقلاني مثبت بود, آنگاه دل فعاليت احساسي خودش را داشته باشد و علاقه و محبت امكان بروز و ظهور بيابد.
خوب است در اينجا به معيارهاي انتخاب اشاره كنيم تا هم از انها اگاهي پيدا كنيد و هم پي ببريد كه بيشتر اين صفات از طريق چت قابل بررسي نيست
معيارهاي انتخاب همسر:
حالا پس از ملاحظه راههاي همسريابي به معيارهاي ازدواج توجه كنيد.
معيارها و ملاك هايي كه در انتخاب همسر بايد در نظر گرفته شود دو نوع است:
الف . آنهايي كه ركن و اساس اند و براي يك زندگي سعادتمندانه حتما لازم اند.
ب . آنهايي كه شرط كمال هستند و براي بهتر و كاملتر شدن زندگي اند و بيشتر به سليقه و موقعيت افراد بستگي دارد.
ملاك هاي دسته اول عبارتند از:
1. تدين و دين دار بودن فرد. زيرا انساني كه دين ندارد هيچ ندارد انسان بي دين در حقيقت مرده ي متحرك است و كسي كه پاي بند به دين (كه اصلي ترين مسأله زندگي است) نباشد هيچ تضميني وجود ندارد كه پاي بند به رعايت حقوق همسر و زندگي مشترك باشد. انسان ديندار هرگز نمي تواند با همسر بي دين كنار بيايد و با هم زندگي سعادتمندانه اي داشته باشند.
2. اخلاق نيك داشتن كه منظور داشتن صفات و خلق و خوهاي پسنديده در نظر عقل و شرع است . در واقع اخلاق و دين دو ملاك و معيار اصل در ازدواج و انتخاب همسر است.
3. شرافت و اصالت خانوادگي كه منظور نجابت و پاكي خانواده است زيرا ازدواج دختر و پسر تنها پيوند و تركيب دو فرد نيست بلكه پيوند دو خانواده است و نمي توان گفت من مي خواهم با خود اين فرد ازدواج كنم و كاري به خانواده و فاميلش ندارم . زيرا اين فرد شاخه اي است از اين خانواده و از ريشه هاي همان درخت خانواده تغذيه كرده است و صفات اخلاقي , روحي عقل و جسمي آن خانواده را از راه وراثت و محيط و عادات به اين فرد منتقل كرده است. علاوه بر اين كه نقش خانواده ها در زندگي مشترك پسر و دختر بسيار عميق است. در روايات نيز از ازدواج با دختر زيباي فاقد خانواده اصيل و مذهبي نهي شده است.
4. عقل ; در واقع همان نور افكني است كه جاده زندگي را روشن مي كند و بايد زن و شوهر براي اداره ي زندگي و تربيت فرزندان از نيروي عقل و فهم مجهز برخوردار باشند و رشد عقلي كافي پيدا كرده باشند همان طور كه ائمه اطهار ما را از ازدواج با افراد احمق و كم عقل نهي فرموده اند.
5. تناسب , همتايي و كفو همديگر بودن كه از حساس ترين نكاتي است كه بايد در انتخاب همسر مورد توجه قرار گيرد همتايي و تناسب از نظر و جنبه هاي مختلف مثل
الف . تدين و ميزان پاي بندي به دستورات شرع
ب . همتايي و هماهنگي فرهنگي و فكري
ج . همتايي اخلاقي و پاي بندي به آداب اخلاقي
د. كفو همديگر بودن از نظر تحصيلات علمي
ه. تناسب در زيبايي
و. تناسب سني
ز. تناسب مالي و سطح اقتصادي و...
ملاك هاي دسته دوم:
ملاك ها و معيارها و مسائل ديگري كه بيشتر مربوط به سليقه و موقعيت افراد دارد. در دسته ي دوم قرار مي گيرد و مي توان از آن صرف نظر كرد. ولي براي اينكه بتوانيد به يك تصميم صحيح و عاقلانه اي برسيد بهتر است با افراد مورد اعتماد خويش، والدين، يا اقوام نزديك دلسوز و عاقل و داراي تجربه مشورت كرده و با دقت كافي تصميم مناسبي اتخاذ فرماييد.
اما اقدام براي شناسايي ملاك هاي فوق و اطلاع يافتن از وجود آنها در يك فرد از راه هاي زير امكان پذير است:
1- تحقيق و بررسي از خانواده و چگونگي روابط خانوادگي و فاميلي. چون هر فردي تحت تأثير محيط خانواده به دنيا آمده و رشد كرده است و از آن فضاي فرهنگي و اجتماعي تأثير پذير بوده و هست.
2- تحقيق و شناسايي دوستان و نزديكان و رفقاي صميمي در محل زندگي و سكونت، محل درس و محل كار.
3- گفتگوي مستقيم (ولي تحت نظارت خانواده هاي دو طرف) با يكديگر و اطلاع يافتن از نقطه نظرات همديگر درباره مسائل مختلف و آنچه در آينده مي تواند در زندگي مشترك تان تأثيرگذار باشد و كسب اطلاع از ميزان اهتمام وي نسبت به ملاك ها و معيارهاي معرفي شده.
در پايان توجه شما را به چند نكته مهم جلب مي كنيم:
1. در انتخاب همسر كمتر اتفاق مي افتد كه يك فرد تمام حسن ها و ويژگي هاي مثبت را داشته باشد؛ چنانچه ما درباره خودمان هم نمي توانيم ادعا كنيم كه هيچ عيب و نقصي نداريم. پس بهتر است ويژگي همسر ايده آل را امتياز بندي كنيم با اين فرض كه بالاترين امتياز را به ايمان و اخلاق بدهيم و در مجموع كسي را كه از امتيازات بيشتري نسبت به بقيه است انتخاب كنيم.
2. در تحقيق و شناخت از همسر آينده هرگز نبايد به گفتگوهاي مستقيم با طرف مقابل يا شخصيت و تيپ ظاهري او اكتفا كرد. زيرا معمولا كشش و جاذبه جنس مخالف، مانع از اين مي شود كه افراد بتوانند درك صحيحي از يكديگر داشته باشند. غير از اين كه در اين گونه برخوردها هر يك از طرفين سعي مي كند بهترين تصوير را از خود نشان دهد و نقطه ضعف هايش را پنهان كند.
3. توصيه مي شود جهت اطلاعات بيشتر و دقيق تر و تصميم گيري واقع بينانه تر براي مهمترين تصميم دوران زندگي و نقطه عطف عمر خود بهتر است در اين زمينه هم تفكر بيشتري داشته باشيد و هم با خانواده محترمتان به گفتگو و مشورت بپردازيد و هم از نظرات مشورتي افراد با تجربه استفاده نمايند و كتاب هاي معرفي شده را نيز مطالعه فرماييد.
- جوانان و انتخاب همسر، علي اكبر مظاهري، انتشارات پارسايان
- انتخاب همسر، آيت الله ابراهيم اميني، سازمان تبليغات اسلامي
- تشكيل خانواده از سري آموزش خانواده، جمعي از مؤلفان، انجمن اولياء مربيان