ساده ولی باشکوه
على (علیه‌السلام)، قلبى دارد سرشار از ایمان و سینهاى آکنده از عشق؛ امّا دستانى تهى و پیراسته از درهم و دینار. على (علیه‌السلام) به خانه پیامبر خدا رفت، شکوه و عظمت پیامبر خدا او را از سخن گفتن باز داشت. با چشمانى آمیخته با شرم، نگاهى به پیامبر (صلى الله علیه و آله) داشت و نگاهى دیگر به زمین. پیامبر (صلى الله علیه و آله) با تمهیداتى على (علیه‌السلام) را به سخن گفتن وا داشت و چون على (علیه‌السلام) سخن گفت، فرمود: «چیزى در زندگى دارى؟». جواب، معلوم بود؛ امّا مگر فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را همسانى جز على (علیه‌السلام) و همسرى لایق جز او بود؟!
چشمان به زمین دوخته، قامت فروتن و سر به زیر افکنده و صدای آرام مولا، حکایت از شرم و حیای بسیار دارد و این حیامندی، در تمام لحظات برپایی اتصال آسمانی او با همسرش و ازدواج مبارک او در چشمان مولا علی (علیه‌السلام) و فاطمه‌زهرا (علیه‌السلام) به چشم می‌خورد.
فاطمه‌ای که حبیبه خدا، عصاره خوبی‌ها و نگین تحیّربرانگیز خلقت است، با مردی آسمانی و الهی از تبار نور، مردی از دیار بهشت، علی مرتضی، وصی رسول خدا پیوند ازدواج می‌بندد. به راستی در کجای عالَم خلقت، از ازل تا ابد همتایی پیدا می‌شد برای فاطمه (سلام‌الله‌علیها) اگر علی (علیه‌السلام) نبود و کدام گل سرسبد آفرینش می‌توانست همسری علی (علیه‌السلام) را بپذیرد، اگر فاطمه (سلام‌الله‌علیها) نبود.
سرشت انسان همواره می‌خواهد یک فرد ممتاز را سرمشق زندگی خود قرار دهد و از رفتار او پیروی کند. چنین الگوی کاملی را نمی‌توان یافت، مگر با مراجعه به قرآن و احادیث اسلامی. در آیات و روایات، حضرات معصومین (علیهم‌السلام) به عنوان الگوهای زندگی فردی و اجتماعی انسان معرفی شده‌اند. آنجا که می‌خوانیم:
«لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» (۱)؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله) به حق برای شما در (خصلت‌ها و روش) اسوه و سرمشق نیکو و پسندیده‌ای است؛ او به آنچه دستور می‌داد قبل از هر کس خود عمل می‌کرد، لذا مصداق کامل «کونوا دعاة الناس باعمالکم و لاتکونوا دعاتاً بالسنتکم»(۲) قرار گرفت، یعنی «با کردار و رفتارتان مردم را به حق دعوت کنید نه فقط با زبان.»
اهل بیت پیامبر نیز مانند آن حضرت شعاع وجودی‌شان به قدری گسترده و فراگیر است که برای همه بشر تا انقراض عالم، الگوهایی نیکو هستند.
الگوپذیری از خاندان پیامبر اسلام به دستور خدا و پیامبرش واجب است، چون راه رسیدن به کمال و سعادت ابدی منحصر به محبت و پیروی از ایشان می‌باشد. شیعیان امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) نیز باید طبق آیه شریفه: «أَطِیعُوا اللّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ » (۴)، مولا و سرور خود را الگو قرار دهند. ایشان راه را با عمل خود به ما نشان دادند. ازدواج مولا علی (علیه‌السلام) و فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، از ابتدا تا انتها درس است برای کسانی که طالب باشند. اگر امروزه مشکلات عدیده‌ای در امر ازدواج دختران و پسران پیش آمده است، نتیجه دوری از این راه و روش آسمانی است. اینجاست که توجه به ابعاد اقتصادی، اجتماعی و دینی این پیوند مقدس و الگوبرداری از آن ضرورت پیدا می‌کند.
حال باید دید به عنوان یک مسلمان شیعه آیا به این کلمات نورانی عمل می‌کنیم یا خیر؟ آیا زن و شوهر در زندگی مشترک به وظایف خود آشنا هستند و به آنها عمل می‌کنند یا اینکه از انجام وظایف خود شانه خالی می‌کنند؟ همین ملاک را می‌توان در سطح جامعه نیز پیاده کرد و دید که آیا مردم به وظایف خود آشنایی دارند و نسبت به آنها پایبندی نشان می‌دهند یا هر شخصی منافع خودش را در نظر می‌گیرد و از منافع دیگران غافل است؟
امروز دیگر عصر مردسالاری و زن‌سالاری به پایان رسیده است، وقت آن است تا با پیاده کردن مدل ازدواج آسمانی علی (علیه‌السلام) و فاطمه‌زهرا (سلام‌الله‌علیها) در زندگی خود، سعادت دنیا و آخرت را برای خود تضمین نماییم. شایسته است تا با بکارگیری درس‌های عملی این ازدواج آسمانی زندگی زناشویی خود را بیمه کنیم و آن را به ازدواج آسمانی آن دو بزرگوار پیوند زنیم:
۱ ـ توجه به روحیات همسر
یکی از عوامل استحکام پیوند زناشویی این است که طرفین بتوانند حالات و روحیات یکدیگر را درک کنند. شاید هیچ عاملی به اندازه درک متقابل روحیات در زندگی، نمی‌تواند آرامش بخش و سازنده باشد. فاطمه (سلام‌الله‌علیها)، علی (علیه‌السلام) را خوب می‌شناخت و به روحیات او آشنا بود. در شرایطی که دیگران علی (علیه‌السلام) را درک نمی‌کردند و از جلوه‌های رفتاری وی سوء برداشت می‌نمودند، این همسر گرامی وی بود که او را می‌شناخت و برای دیگران رفع ابهام می‌کرد.
۲ـ پرهیز از تقاضای نامقدور
در زندگی مشترک، توجه به ظرایف روان شناختی که مربوط به روحیه مردانه یا زنانه است، از مهمترین عوامل مؤثر در استحکام بنیان خانواده به شمار می‌رود. علی (علیه‌السلام) به عنوان یک انسان کامل، ریاست اقتصادی خانواده را عهده‌دار بود و فاطمه (سلام‌الله‌علیها) نیز تحت تکفل اقتصادی علی (علیه‌السلام) قرار داشت. یکی از خصوصیات زندگی مشترک این دو وجود مقدس، این بود که به ویژگی‌های روحی زنانه یا مردانه یکدیگر توجه می‌فرمودند.
در زندگی مشترک معمولاً اگر تقاضایی از سوی زنی در برابر همسرش مطرح شود و شوهر قادر بر پاسخ نباشد، نوع خاصی از احساس سرشکستگی را در خود خواهد یافت و این واقعیت روح او را خواهد آزرد.
آنچه از زندگی فاطمه (سلام‌الله‌علیها) به دست رسیده است، نشان دهنده این حقیقت است که فاطمه (سلام‌الله‌علیها) به این موضوع توجه داشته است و این نکته ظریف را همواره رعایت می‌فرموده است، چنان‌که در تاریخ زندگی معصومانه‌اش آمده است:
«در یکی از روزها، صبحگاهان امام علی (علیه‌السلام) فرمود: فاطمه جان آیا غذایی داری تا از گرسنگی بیرون آیم؟ آن بانو فرمودند: نه، سوگند به خدایی که پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزید، دو روز است که در منزل غذای کافی نداریم؛ امام علی (علیه‌السلام) با تأسف فرمود: فاطمه جان چرا به من اطلاع ندادی تا به دنبال غذا بروم؟ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) فرمود: «ای ابالحسن، من از پروردگار خود حیا می‌کنم که چیزی را که تو بر آن توان و قدرت نداری از تو درخواست کنم.» (۸)
۳ ـ سازگاری با همسر
از دیگر عوامل تحکیم خانواده، این است که زوجین با یکدیگر توافق و سازش اخلاقی داشته باشند. مسلم است وقتی زن و شوهر در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و در جمیع شئون زندگی، با یکدیگر شریک می‌شوند، گاه اختلاف سلیقه‌‌هایی پیدا می‌کنند. برای آن‌که این اختلاف‌ها، اساس زندگی مشترک را خدشه‌‌دار نسازد، هر یک از زن و شوهر باید از بعضی خواسته‌‌ها و سلیقه‌‌هایشان برای احترام به نظر همسر خود، چشم‌‌پوشی کنند. البته این امر، درباره وجود دو معصوم، با عامه مردم متفاوت است. با این وصف، علی (علیه‌السلام) در این زمینه درباره همسرش فاطمه (سلام‌الله‌علیها) می‌فرماید: «فاطمه (سلام‌الله‌علیها) مرا به خشم نیاورد و مخالفتی با امر من نکرد و هر وقت نگاهش می‌کردم، تمام غم‌‌هایم از بین می‌رفت.» (۹)
۴ ـ محبت و احترام به همسر
یکی از رموز موفقیت زندگی مشترک این است که در پاره‌ای از موضوعات جزئی، دقت نظر شود. مثلاً صدا کردن همسر، یک امر بسیار روزمره در زندگی است. در صورتی که احترام آمیز باشد، انعکاسی از محبت و صمیمیت را در پی خواهد داشت.
وجود مبارک علی (علیه‌السلام) و فاطمه (سلام‌الله‌علیها)در رعایت این نکته نیز، الگو و سرمشق بودند. آن بانوی بزرگوار، نام همسر خود را با احترام یاد می‌کرد. گاهی ایشان را با کنیه «ابالحسن» می‌خواند و گاهی با یاد قرابت نَسَبی (یا ابن عم) و گاه با لقب شریف «یا امیرالمؤمنین»، در وقت مؤانست و بعضی از موارد دیگر نیز از سر حکمت، وی را با نام مبارکش می‌خواند.
۵ - ساده امّا با شکوه
مسائل مادی یکی از اصلی‌ترین دغدغه زوج‌های جوان در زمان ازدواج است و حتی می‌توان آن را یک مانع نیز دانست. نوع ازدواج علی (علیه‌السلام)و فاطمه (سلام الله علیها) که به دور از هر گونه تشریفات و مادیات بود و با کمترین امکانات صورت گرفت باید مورد توجه و الگوبرداری قرار گیرد: در مراسمی بی ریا و ساده، پس از یک خواستگاری بی‌پیرایه و به دور از تشریفات و سخت‌گیری‌ها، با تعیین مهریه‌ای برابر دارایی داماد و آن هم بسیار اندک و تهیه جهیزیه‌ای به همان اندازه ساده و بی‌پیرایه، آسمانی‌ترین و نورانی‌ترین پیوند عالم خلقت جان گرفت. مراسم عروسی در نهایت سادگی برگزار شد، ولی با این حال، تمام مردم شهر مدینه به ولیمه فراخوانده شدند.
جهیزیه عروس آسمانی
طبق روایت حضرت علی (علیه‌السلام) شتر خود را به مبلغ چهار صد و هشتاد درهم فروخت و آن را به عنوان مهریه به رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) داد و حضرت رسول آنها را در اختیار عمّار یاسر و بعضى دیگر از اصحاب خود قرار داد تا براى دخترش جهیزیه خریدارى نمایند.
صورت جهیزیه به شرح زیر بود:
۱ _ پیراهن عروس، به قیمت هفت درهم.
۲ _ عبا چادر قُطوانى کوفه اى.
۳ _ پوشیه ، براى پوشش صورت از دید نامحرمان.
۴_ رو انداز سیاه رنگ.
۵ _ تخت خواب، جهت ایمنى از حیوانات گزنده.
۶ _ دو عدد گلیم کتانى مصرى.
۷ _ چهار عدد بالش و متکّا، که درون آنها از گیاهان خشک و خوشبو پر شده بود.
۸ _ یک عدد پرده نازک از جنس پشم.
۹_ یک قطعه حصیر، از اطراف بَحرین قَطَر .
۱۰_ دستاس ، جهت آرد کردن گندم و.... از سنگ ساخته شده بود.
۱۱_ قدح و طشت مِسّى ، براى خمیر کردن آرد و شستن لباس .
۱۲_ ظرف آب مشگ ، که از پوست بزغاله بود.
۱۳_ قدحى چوبى براى شیر و دوغ .
۱۴_ مشگ کهنه ، جهت سرد شدن آب .
۱۵_ آفتابه و لگن.
۱۶_ بستو سبز رنگ ، جهت روغن و ... .
۱۷_ کترى سفالى، شبیه آفتابه.
۱۸_ فرش از پوست حیوان، جهت نشستن.
۱۹_ مشک آب، براى کارهاى متفرقه.
همانطور که می‌بینیم زندگی زناشویی علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در نهایت سادگی و با کمترین امکانات آغاز می‌شود. امید است همه پیروان آن دو بزرگوار ضمن بهره‌بردن از الگوی رفتاری آنها در امر ازدواج، زمینه ازدواج آسان جوانان و حل مشکلات احتمالی آنان را فراهم کنند.
_____________________________________________
منابع:
۱. احزاب/۲۱
۲. بحار، ج ۵، ص ۱۹۸
۳. شوری/۲۳
۴. نساء/۵۹
۵. احزاب/۳۳
۶. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ۱ جلد، ص: ۱۴۳، خطبه ۹۷، هجرت - قم، چاپ: اول، ۱۴۱۴ ق
۷. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی (ط - الإسلامیة)، ۸ جلد، ج ۵؛ ص ۸۶، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق
۸. اربلی، ۱۳۸۱: ج۲، ص۲۶
۹. اخطب خوارزم، ۱۳۷۴: ص۲۵۶
منبع: سبک زندگی اسلامی
