دوست محترم به شما تبريك مي گوييم كه براي عمر خود ارزش قائل هستيد و براي استفاده مناسبتر و بهتر از زمان و جواني خود، از تجربه و تخصص ديگران بهره مند مي گرديد. دانشجوي گرامي، آن چه قبل از هر چيز در انجام كارها مهم است، عزم و اراده جدي است. برنامه‌ريزي در صورتي نتيجه‌بخش است كه شما با اراده‌اي قوي به انجام آن پايبند باشيد. و براي اين كار لازم است هدف و انگيزه قوي داشته باشيد. از اين رو، توجه شما را به ادامه مطلب جلب مي‌كنيم. با دقت در آن مي‌توانيد پاسخ سوال خود و نيز سوالات بسيار ديگري را كه مي‌تواند به ذهنتان خطور كند، بيابيد:
داشتن هدف و انگيزه براي به ثمر رسيدن هر كاري لازم و ضروري است حتي براي زندگي و خصوصا براي درس خواندن. در واقع داشتن هدف سبب ايجاد انگيزه درانسان مي گردد و انگيزه نيز موتور محرك انسان براي پيشرفت و موفقيت مي باشد. شما با توجه به آنچه كه نوشته ايد، به نظر مي رسد نياز به تقويت انگيزه و همچنين مقداري آموزش در برنامه ريزي داريد و بعد از آن خواهيد ديد كه با داشتن يك برنامه مناسب و همچنين روحيه و شادابي لازم در امور زندگي و تحصيل خود به سرعت پيش خواهيد رفت، انشاءالله. بنابراين در ادامه ما ابتدا چند راهكار براي تقويت انگيزه و پس از آن توصيه هايي در مورد برنامه ريزي خواهيم آورد. لطفا براي افزايش سطح انگيزه راهكارهاي زير را عملي سازيد:
1.انتخاب هدف: اولين و مهمترين كار اين است كه با تفكر و مشورت با كارشناسان, هدف يا اهدافي را براي خود در نظر بگيريد. سعي كنيد در كنار اهداف اصلي و بلند مدت هدفهاي كوچكتر و زود بازده هم داشته باشيد. به عنوان نمونه ممكن است هدف اصلي تان درست زندگي كردن در سايه ي دين و كسب علم باشد اما در طول اين هدف اصلي مي توانيد هدفهاي جزئي تري هم داشته باشيد مانند: پاس كردن تمام دروس اين ترم با معدلي مناسب, پيدا كردن دوستاني صميمي و صادق, مرور و فهم عميق درسهاي پايه براي مقاطع بالا تر و...
2.ايجاد شوق: براي كسب آگاهي از آينده علمي و كاري خود و همچنين درك فوائد و خوبيهاي آن و نيز پيدا كردن شوق و اشتياق , با اساتيد و افراد موفق و پيشرو مصاحبت و رابطه داشته باشيد و از آنها مشورت هايي در زمينه هاي مورد علاقه تان خصوصا يافتن راههاي موفقيت در ادامه تحصيل بخواهيد.
3.تلقين مثبت: از تلقين اين فكر كه «من روحيه مطالعه و كار ندارم» يا «من حال ... ندارم» و يا هر فكر منفي ديگر اجتناب كنيد بلكه به جاي آن به خود آنچه را به عنوان هدف انتخاب نموده ايد را تلقين كنيد، مثلا به خود بگوييد كه مي توانم با موفقيت تحصيلاتم را به پايان برسانم و انشاءالله فردي مؤثر خواهم بود. در اين زمينه راهكارهاي زير را عملي سازيد:
الف) ليستي از توانمنديهاي خود تهيه كرده و روزي دو يا سه بار با صداي بلند آن را بخوانيد مثلا بگويند من شخص با استعدادي هستم و من ... هستم .
ب) ليستي از فوائد مادي , معنوي , موقعيتي خصوصا در درس خواندن و كسب موفقيت تهيه نماييد و آن را هر روز مرور كنيد و هر روز نيم ساعت بر روي يكي از آن فوائد فكر كرده و 10 سطر درباره آن مطلب بنويسيد و اين عمل را براي يكايك فوائد انجام دهيد و بعد هر كدام كه براي شما خوشايندتر بود را گاه گاهي مطالعه و به آن بيافزائيد.
ج) ليستي از پيامدهاي منفي عمل نكردن به برنامه و نرسيدن به هدف مانند درس نخواندن , مانند اخراج از دانشگاه و يا مشروط شدن و... را تهيه و با تأمل در مورد يكايك آنها اين پيامدهاي منفي را براي خود جدي , بزرگ و معضل آفرين معرفي كنيد.
4- ارتباط با افراد مثبت: گاهي اوقات اطرافيان و دوستان با بيان مطالبي از قبيل اين كه: «زندگي آخرش به كجا خواهد رسيد» يا «بعد از فارغ التحصيلي كار مناسب براي جوانان نيست» يا« عاقبت اين كار خوب نيست » يا ... انگيزه كار و فعاليت هاي متناسب با برنامه را كاهش مي دهند. بنابر اين با افراد مثبت نگر، فعال، با نشاط , با انگيزه معاشرت كنيد و از معاشرت با افرادي كه به امور معنوي و علمي توجهي ندارند اجتناب كنيد.
5- تقويت روحيه ي معنوي و توكل: با اهتمام به مسائل معنوي و مذهبي و شركت در مراسم مذهبي روحيه معنوي خود را تقويت كنيد. از گناه دوري كنيد و از رفتن به محيط هايي كه فكر و ذهن شما را مي ربايد اجتناب كنيد. بدانيد خدايي كه قبل از وجود شما هستي را براي آمدنتان خلق و آماده نموده است مي تواند براي ادامه وجود شما نيز هركاري بكند پس از او ياري بخواهيد كه بدون خواست او كاري انجام نخواهد شد.
اما در مورد برنامه ريزي همانطور كه خودتان آگاه هستيد نوشتن يك برنامه مفيد و موفق بايد توسط خود فرد صورت بگيريد و در اين زمينه تنها كمكي كه يك مشاور مي تواند انجام دهد اين است كه اصول برنامه ريزي را گوشزد نمايد ، بنابراين ما نيز اصول برنامه ريزي را در ادامه مي آوريم و اميد واريم كه با مطالعه ودقت در آنها به اهدافتان دست بيابيد:
1. تعيين هدف: هدف ها دو قسمند. گاهي كلي اند مثل رضاي خدا، خدمت به مردم، بالا رفتن سطح آگاهي و امثال آن و گاهي جزئي اند مثل انجام يك كار خاص مانند تخصص در يك رشته خاص، مطالعه يك كتاب، نوشتن مقاله يا امثال آن. لازم است هر دو هدف را مشخص كنيد؛ يعني همان طور كه يك هدف كلي در نظر داريد، اهداف جزئي را هم دقيقا مشخص كنيد و هر دو را محور فعاليت هايتان قرار دهيد.
2. تشخيص نيازها وكاستي ها: بايد خواست‏ها و احتياجات اساسى خود را در زمينه اي كه قصد داريد براي آن برنامه ريزي كنيد شناسايي كنيد. به عنوان مثال: در يك مقطع مشخص، چه درسى را بايد مطالعه كرد.
3. تعيين زمان لازم: فرصت‏ها و اوقاتى كه بايد صرف تحقق اهداف برنامه شود را بايد مشخص كرد تا در نهايت معلوم شود چقدر زمان در هر روز يا هفته به آن موضوع اختصاص خواهد يافت. به عنوان مثال اگر قرار باشد يك كتاب 300 صفحه اي در طول يك ماه خوانده شود لازم است حداقل روزي 11 صفحه از كتاب مطالعه شود و اين نياز به حداقل يك ساعت وقت دارد.
4. داشتن اهداف كوتاه مدت و بلند مدت: يكي از نكات مهم در امر برنامه ريزي داشتن اهداف كوتاه مدت و بلند مدت مي باشد چرا كه اگر تمام اهداف بلند مدت باشند احتمال اينكه شما با گذر زمان دچار خستگي و نا اميدي گرديد زياد است اما اگر اهداف كوتاه مدت و ميان مدت نيز در نظرتان باشد بعد از مدت كوتاهي با رسيدن به اهداف كوتاه مدت بسيار تقويت گرديده و آن را پاداشي براي زحمات تان در نظر گرفته و با قوت و قدرت بيشتري برنامه هايتان را دنبال خواهيد كرد.
5. طبقه بندي اهداف بر اساس اولويت: كارهايي را كه مي خواهيد انجام دهيد،برحسب اولويت ها وميزان اضطرار و اهميت آن ،طبقه بندي كنيد. بهترين زمانها و اوقات را براي مهمترين كارها قرار دهيد. در اين صورت اگر وقت كم داشته باشيد و يا به هر دليل نتوانيد به همه اهداف و كارهايتان برسيد، مطمئن هستيد كه اهداف و برنامه هاي اصلي را انجام خواهيد داد.
6. داشتن تنوع در برنامه: برنامه حداقل بايد سه بخش دين، وظايف و مسوليت ها و استراحت را داشته باشد. بر اساس روايات هر مسلماني بايد در زندگي خود طبق يك برنامه منظم به هر سه بخش دين ( عبادات و كسب علم و معرفت ديني و ...)، وظايف و مسوليت ها (داشتن كار كه در مورد دانشجويان وظيفه اصلي درس خواندن مي باشد) و استراحت (رسيدگي به خانواده، ديدار پدرو مادرو اقوام و دوستان، ورزش، تفريح...) بپردازد. اين تنوع در برنامه مانع خستگي و دلزدگي مي گردد و كارهاي دنيايي و اخروي را همزمان به پيش مي برد.
7. تناسب با توانمندي: برنامه بايد در حد توان باشد نه خارج از توان. پس بايد مطابق طاقت و توان جسمي و روحي تان برنامه را طرح ريزي و اجرا كنيد و از حد تعادل خارج نشويد. اگر شما برنامه اي طرح كنيد كه در آن خودتان را موظف به روزي 18 ساعت كار و تلاش كنيد حتما با شكست مواجه خواهيد شد.
8. انعطاف پذيري: روحيه انعطاف پذيري را در خود تقويت كنيد يعني در عين حال كه بايد فردي منظم و دقيق باشيد و كارهاي خود ر ا بر اساس برنامه انجام دهيد همواره به اين نكته توجه كنيد كه همه شرايط و زواياي كار در ميدان ديد وشناخت مانيست . چه بسا اموري در تحقق يا عدم تحقق قسمتي از برنامه موثر است، ولي از ديد ما مخفي است يا كنترل و تغيير آن در دست ما نيست و به وسيله محيط به ما تحميل يا از ما دريغ مي شود. در نتيجه هميشه آمادگي براي هرگونه تغيير و تاخير در برنامه را داشته باشيد و از اين موضوع نگران و نا اميد نشويد. شما نبايد برنامه را طوري تنظيم كنيد كه جاي هيچگونه تغييري در آن نباشد و يا اينكه زمانها را به گونه اي تنظيم كنيد كه حتي يك حادثه ي غير مترقبه ي كوچك، مثل برخورد با يك دوست قديمي و چند دقيقه احوالپرسي با او شما را از برنامه عقب بياندازد، بلكه براي هر كاري احتمال حذف شدن و يا جابجايي و يا كم و زياد شدن زمان انجام را پيش بيني كنيد.
9. عدم ايده آل نگري: ايده آل نگر و مطلق گرا نباشيد، يعني نخواسته باشيد تمام خواسته ها و آرزوهايتان فوري و به شكل كامل و تمام برآورده شود هر چند در راه به دست آوردن آن تلاش مي كنيد. در نظر نگرفتن واقعيات برنامه را با شكست مواجه مي كند.
10. بازخورد گرفتن و بررسي برنامه: پس از اجرا به ارزيابى فعاليت‏هاى انجام شده بپردازيد تا ميزان دسترسى به اهداف مشخص شود و ميزان عدم موفقيت در رسيدن به برنامه را نيز معلوم نماييد. اين مرحله كه تحت عنوان بازخورد(فيدبك) ناميده مى‏شود، فرصتى به شما مى‏بخشد تا بتوانيد عوامل ناكامى احتمالى را نيز بشناسيد و از بروز مجدد آن در برنامه مورد نظر پيشگيرى نماييد.