قبل از اين که ويژگي هاي يک خانواده موفق و پايدار را ذکر کنيم لازم است معنا و مفهوم موفقيت مشخص شود تا دچار قانون همه يا هيچ نشويم. موفقيت مانند کلمه ايمان يک مفهوم تشکيکي است يعني داراي مراتب است و درجاتي دارد. موفقيت يک امري نيست که داير بين نفي و اثبات باشد.
نکته ديگري که بايد مورد توجه قرار گيرد موفقيت براي هر فردي يا خانواده اي بايد به صورت مستقل لحاظ شود چه اين که هم افراد و هم خانواده ها از ابعاد گوناگون با يکديگر تفاوت دارند لذا نوع موفقيت و ميزان موفقيت آنها با يکديگر فرق مي کند و نکته ديگر اين که شرايط زندگي يعني شرايط محيطي نيز براي همه يکسان نيست در نتيجه زمينه دستيابي به موفقيت براي همه يکسان نيست. با توجه به نکاتي که بيان شد نکاتي را در مورد خانواده موفق متذکر مي شويم.خانواده موفق خانواده اي است که زمينه رشد و شکوفايي حداقل در سه جهت براي اعضاي آن فراهم باشد و حرکت اصلي خانواده در مسير رشد و کمال باشد.
1. بعد عاطفي:
يکي از مهمترين ابعاد وجودي انسان عواطف و هيجانات اوست. رشد بعد عاطفي در واقع زمينه ارتباطات بين فردي و اجتماعي افراد فراهم مي کند و عدم رشد عاطفي باعث بروز انواع اختلالات خلقي و عاطفي را موجب مي شود که از جمله آنها افسردگي و انزواطلبي است. مهمترين عاملي که در رشد عاطفي خانواده مؤثر است ارتباط عاطفي والدين است اگر در خانواده رابطه عاطفي ميان زن و شوهر ارتباطي صميمي توأم با دلسوزي و صداقت باشد همه روابط بين اعضاء خانواده را تحت تأثير قرار مي دهد و مجموعه خانواده با يکديگر روابط عاطفي سالم و سازنده دارند و در نتيجه زمينه رشد يادگيري مهارت هاي ارتباطي در اين خانواده فراهم مي شود و اعضا خانواده با يکديگر يک ارتباط متقابل گرم و آکنده از مهر و محبت دارند و چنين خانواده علاوه بر اين که از استحکام مناسبي برخوردار است اعضاء آن از نشاط، شادابي در روابط اجتماعي نيز برخوردارند و زمينه بسياري از اختلالات عاطفي مانند افسردگي از بين مي رود.
2. بعد شناختي:
علاوه بر بعد عاطفي خانواده بايد شرايط رشد فکري و علمي اعضاء خود را فراهم کند تا استعدادهاي نهفته در هر کدام از اعضا در مسير صحيح شکوفا شود و همه اعضا خانواده از نظر علمي رشد لازم را داشته باشند. مسؤولان خانواده يعني والدين بايد از همان ابتدا به سؤالات فرزندان خود توجه داشته باشند تا آنجايي که امکان دارد سؤالات آنها را بي پاسخ نگذارند و در صورت بلد نبودن از ديگران کمک بگيرند يا با مطالعه کتاب هاي مربوطه جواب سؤالات فرزندانشان را بدهند. علاوه بر اين که بايد مراقب تحصيل فرزندان خود باشند و زمينه رشد استعداد آنها را فراهم کند، ارتباط بين خانه و مدرسه بايد حفظ شود و والدين با ارتباط با معلمين فرزندان خود در همان سال هاي اول پايه هاي علمي آنها را محکم کنند و علاوه بر اين استعداد آنها را کشف کنند تا در مسير صحيح علمي و در رشته هاي متناسب با استعداد، ذوق و علاقه آنها را هدايت کنند.
3. بعد اخلاقي و ديني:
با توجه به اين که باورهاي ديني نقش بسيار مهمي در شکل گيري شخصيت انسان دارد و بر همه کارکردهاي او در همه حوزه هاي فکري و عملي تأثير مي گذارد خانواده بايد شرايط رشد اخلاقي و معنوي فرزندان خود را براساس معيارهاي ديني فراهم کند. آشنايي کودکان از همان ابتدا با قرآن و معارف قرآني، رعايت اخلاق و انجام رفتارهاي سنجيده در مقابل چشم فرزندان، اهميت دادن به انجام فرايش ديني مانند نماز، روزه و ساير احکام ديني و ياد دادن به فرزندان، معاشرت با خانواده هاي سالم و جلوگيري از ارتباط فرزندان با افراد ناصالح، مراقبت از دوستان و رفقا و همکلاسي هاي فرزندان، ارتباط داشتن با مساجد و اماکن مذهبي و شرکت در جلسات مذهبي همراه با فرزندان، دوري و اجتناب از خانواده هايي که به مسائل ديني اهميت نمي دهند. تفريحات سالم، گردش هاي خانوادگي به محل هاي سالم، اهتمام به ورزش و کارهاي هنري مورد علاقه فرزندان و بسترسازي براي رشد معنوي اعضاء خانواده از جمله ويژگي هاي يک خانواده موفق است.
البته لازم داشتن چنين خانواده اي مستلزم آگاهي و شناخت هر چه بيشتر از مسائل خانواده، مسائل تربيتي و اخلاقي، آشنايي با روان شناسي کودک نوجوان و جوان و آشنايي با مراحل رشد کودک و نوجوان و... و همچنين همت عالي و پشتکار در عمل کردن به راهکارها و مسؤوليت هايي است که اجمالا به آنها اشاره شد.
اما درباره نوع تعامل بين زن و شوهر و چگونگي برخورد آنها با يکديگر چه خوب است به نکات 40 گانه زير توجه شود:
1. با مطالعه كتاب‏هاى مربوط به انتخاب همسر، آيين همسردارى، چگونگى ايجاد ارتباط با ديگران و نيز شركت در جلسه‏هاى آموزش خانواده، دانش و مهارت خود را در اين زمينه افزايش دهيد.
2. با همدلى، هم‏فكرى، همكارى و مشورت با يكديگر درباره مسائل مختلف، ميان اعضاى خانواده روابط سالم پديد آوريد.
3. هر يك از زوجين ديگرى را نزديك‏ترين و محرم‏ترين فرد بداند و او را نيمه تن، حامى و پشتيبان خود تلقى كند.
4. با يادگيرى مهارت‏هاى ارتباطى نظير به حرف‏هاى يكديگر گوش كردن، احترام به نظرها و عقايد يكديگر و تشريك مساعى و مشورت كردن - روابط خود را بهبود بخشيد.
5. بكوشيد، باايجاد كانونى گرم و صميمى، تمام اعضاى خانواده - به ويژه زن و شوهر - مسؤوليت رسيدن به تفاهم را پذيرا شوند.

6. هنگام اختلاف نظر يا سوء تفاهم، به جاى سرزنش كردن يكديگر يا تفسير نادرست، به شناسايى مسأله و يافتن راه حل آن بپردازيد و در صورت لزوم كمك و مشاوره افراد با تجربه و متخصص را جلب كنيد.
7. براى رسيدن به امنيت روانى وعاطفى در روابط زناشويى، داشتن صداقت، پذيرش، سعه صدر، انصاف و اعتماد متقابل را اصل اول قرار دهيد.
8. در صورت به وجود آمدن هر گونه سوء تفاهم و سوء برداشت، در نخستين فرصت ممكن به حل و فصل آن بپردازيد تا به فرآيندى مخرب و پيشرونده تبديل نشود.
9. به هر طريق ممكن رفتارهاى مطلوب همسرتان را مورد توجه و تأييد قرار دهيد؛ به گونه‏اى كه همسرتان بفهمد برايش ارزش قائل هستيد.
10. تشويق و تأييد و بيان نكات مثبت، به طور آشكار يا در جمع باشد و تذكر نكات منفى و انتقاد، به طور محرمانه و در تنهايى صورت گيرد.
11. براى خصوصيات و نيازمندى‏هاى يكديگر، ارزش قائل شويد و در روابط كلامى، عاطفى، اقدام‏ها و تصميم‏گيرى‏ها به افكار و خواسته‏هاى همسرتان توجه كنيد.
12. اگر رفتار خاصى براى شما مبهم است، ساده‏ترين راه اين است كه از همسرتان هدف و علت آن رفتار را بپرسيد و با روش مسالمت‏آميز، صميمانه و خوش بينانه موضوع را روشن كنيد.
13. خشونت همسرتان را با خشونت پاسخ ندهيد. خشونت را با سكوت پاسخ گوييد و در موقعيتى مناسب؛ درباره مسأله مورد نظر به بحث و گفت‏وگو بپردازيد.
14. بكوشيد در سراسر زندگى - به خصوص در روابط بين خود و همسرتان - به جاى هر گونه پيش‏داورى يا مشاهده اشكالات و ضعف‏ها، نقاط مثبت و قوت را ببينيد؛ به عبارت ديگر، به جاى توجه به نيمه خالى ليوان، به نيمه پر آن توجه كنيد.
15. سعى كنيد در برنامه ريزى براى فعاليت‏هاى اجتماعى، اوقات فراغت، ديد و بازديدهاى خانوادگى و نظاير آن، با يكديگر مشورت كنيد و از يك جانبه‏نگرى بپرهيزيد.
16. در هر فرصتى كه پيش مى‏آيد، با همسر و اعضاى خانواده‏تان ارتباط كلامى و عاطفى برقرار كنيد. شايان ذكر است زنان از صحبت كردن با همسرشان بيش‏تر لذت مى‏برند. بنابراين، مردان بايد فعالانه به سخنان همسران‏شان گوش كنند و واكنش مناسب نشان دهند.
17. اگر هر يك از زوجين در شرايط خاصى، نمى‏تواند به سخنان همسرش گوش كند، بايد صادقانه و صميمانه اين موضوع را به وى انتقال دهد و تقاضا كند صحبت كردن درباره آن موضوع را به فرصتى ديگر واگذارد.
18. هر از چند گاهى زوجين در فضايى محرمانه، محبت‏آميز و صميمانه به ارزيابى رفتار و روابط يكديگر بپردازند و از يكديگر بپرسند، چه بايد كرد تا روابطمان بهتر و بانشاطتر شود؟
19. هميشه، در رويارويى با مسائل و مشكلات خانوادگى، خود را در وضعيت طرف مقابل قرار دهيد و با قبول مسؤوليت خود و شناخت انتظارات متقابل به حل و فصل اختلافات روى آوريد.
20. در روز يا در هفته زمان مشخصى را براى گفت و گو درباره مسائل و مشكلات و به اصطلاح درد دل كردن با همسرتان اختصاص دهيد.
21. از داشتن نگرش‏هاى آرمان گرايانه و شاعرانه در مسأله ازدواج و روابط زناشويى و نيز انتظارات غير واقع بينانه اجتناب كنيد.
22. ارتباط زوجين بايد از هر گونه سوء ظن و حدس نادرست وغير واقع بينانه به دور باشد. اگر موضوع و مسأله‏اى ذهن يكى از زوجين را به خود مشغول كرده است، بايد آن را به صراحت و صادقانه مطرح كند و درستى و نادرستى اش را با همسرش مورد بررسى قرار دهد.
23. هر يك بايد زمينه‏هاى بروز سوء تفاهم‏ها و سوء ظن‏ها را از بين ببرد و از رفتارهايى كه موجب بروز سوء تفاهم و سوء ظن مى‏شود، خوددارى كند.
24. هر يك از زوجين بايد بكوشد با روان‏شناسى همسرش آشنا شود، تا بداند او به چه امورى بها مى‏دهد و نظام ارزشى‏اش چگونه است. براى مثال معمولاً زن به وابسته بودن، كسب امنيت عاطفى و مورد حمايت واقع شدن اهميت مى‏دهد و مرد مى‏خواهد مستقل و خود مختار باشد و آزادى عمل را داراى ارزش مى‏داند.
25. زن و شوهر از مسخره كردن يكديگر و گفتن سخنان طعنه‏آميز و دو پهلو جداً پرهيز كنند.
26. از رفتارهايى نظير متلك، تحقير، سرزنش و به رخ كشيدن يكديگر كه موجب افزايش مقاومت‏هاى روانى در طرف مقابل است، جداً بايد پرهيز شود.
27. در سراسر زندگى - از جمله در زندگى خانوادگى - بكوشيد به نقاط مثبت، موهبت و نعمت‏هايى كه در اختيار داريد بينديشيد نه به امورى كه در اختيار نداريد.
28. از خطاهاى يكديگر سريعاً بگذريد و خطاهاى همديگر را تحمل كنيد.
29. بايادآورى برخى ايام - مانند روز تولد، سالگرد ازدواج و نظاير آن - و دادن هديه‏هايى هر چند كوچك (مثل يك شاخه گل) به طور نمادين عشق و علاقه خود را به همسرتان اعلام كنيد.
30. خود را در برابر همسرتان آراسته و پاكيزه و جالب توجه نگه داريد و از پريشانى و وضع نامرتب بپرهيزيد.
31. در انتخاب دوست و برقرارى روابط دوستانه و معاشرت‏هاى خانوادگى با زوج‏هاى ديگر، دقت كنيد و اين امور را با توافق يكديگر انجام دهيد.
32. از هر گونه رفتارى كه به مرد سالارى يا زن سالارى مى‏انجامد، بپرهيزيد.
33. خطاى يكديگر را در حضور ديگران، فرزاندن، آشنايان، والدين يكديگر و... بازگو نكنيد.
34. هرگز همسرتان را با زن يا مرد ديگر مقايسه نكنيد.
35. از رفتارهاى مطلوب همسرتان تشكر كرده، او را تشويق كنيد و انگيزه تكرار آن رفتار را بيشتر سازيد.
36. از تصميم‏هاى نادرست و غير منطقى و كلى‏گويى‏هاى منفى و شكل‏گيرى افكار منفى، درباره همسرتان شديداً بپرهيزيد.
37. حتى‏المقدور به قول‏هايى كه به همسرتان داده‏ايد، عمل كنيد تا به سلب اعتماد و احساس فريب خوردگى نينجامد.
38. از نسبت دادن القاب و زدن برچسب‏هاى ناگوار و نامطلوب - مانند بدقول، زرنگ، شلخته، كله‏شق، يك دنده، لجباز و خودخواه - به يكديگر پرهيز كنيد.
39. در مواردى كه غمگينى و افسردگى و يا عصبانيت زن يا شوهر، شدت مى‏يابد و احتمال اختلال در كار سيستم عصبى يا غدد درون‏ريز - به ويژه غده تيروئيد - وجود دارد، در نخستين فرصت به پزشك متخصص مراجعه كنيد تا از عادى بودن ترشح غدد - از جمله غده تيروئيد - مطمئن شويد.
40. براى داشتن يك زندگى با نشاط و موفق خوب بينديشيد، وقت بگذاريد، احساس مسؤوليت كنيد، موانع ارتباط سالم را از ميان برداريد و به عوامل ايجاد كننده روابط سالم توجه كنيد.