نگاهی به جایگاه طالب و مطلوب

معمولا اولین گام در امر ازدواج، خواستگاری کردن است. امّا عرف جامعه ما، خواستگاری را اقدامی مردانه می‌داند. در حالی که اگر دختری به پسری علاقمند باشد، برای ازدواج با او و ابراز احساساتش نمی‌تواند مستقیما درخواستش را به پسرمورد علاقه خود بگوید، لذا چه بسا برخی از دختران در حسرت خواسته‌ی خود بمانند. امِّا آیا واقعا راهی برای این مسأله وجود ندارد؟ اگر راهی وجود دارد چگونه می‌توانند درخواستشان را مطرح کنند، تا شخصیت و عزت نفسشان هم حفظ شود؟ در این باره با پاسخ گویی به سوال یکی از کاربران، بدنبال جواب دادن به این مسأله هستیم؛
سوال:
چرا وقتی آقا پسری جواب رد از دخترخانم یا خانواده‌اش می‌شنود، حق دارد روی خواسته‌اش پافشاری کند، تا نظر دختر یا خانواده‌اش را بدست آورد و هیچ کس هم این کار آقاپسر را بد نمی‌داند و بلکه بخاطر پافشاریش، او را تحسین هم می‌کنند. در حالی که اگر دختری از پسری خوشش بیاید، ولی آقاپسر تمایلی به او نداشته باشد، دختر حق ندارد هیچ گونه تلاشی برای بدست آوردن آقاپسر انجام دهد. بنده در گذشته خواستگاری داشتم که به او علاقه مند بودم، ولی نمی‌دانم چطور نظرش تغییر پیدا کرد و ادامه نداد و من ماندم و حسرت آن خواستگار.
پاسخ:
عرف و فرهنگ جامعه ما و بسیاری از جوامع دیگر در امر ازدواج، همواره اینگونه بوده که پسران طالب و دختران مطلوب بودند. امّا در برخی از کشورها؛ مانند هندوستان مرسوم است که خانواده دختر به خانواده پسر پیشنهاد ازدواج می‌دهد و خواستگاری بیشتر از سوی خانواده دختر مطرح می‌شود. در چنین فرهنگ‌هایی، خواستگاری زن از مرد، از قدر و منزلت زن نمی‌کاهد و او را در چشم مرد کوچک نمی‌کند و حتی اگر جواب از طرف خانواده مرد منفی باشد، موجب سرشکستگی خانواده دختر نمی‌شود و نیز از نظر روانی، برای دختر آسیب زا نیست.
ولی در کشورهایی مثل کشور ما که چنین فرهنگی وجود ندارد و فرهنگ خواستگاری، دقیقا برعکس است، خواستگاری مستقیم زن از مرد، مطلوب نیست و عوارضی دارد که در نهایت از نظر روانی و شخصیتی و حیثیت اجتماعی و خانوادگی به ضرر زن تمام می‌شود؛ به ویژه اگر زن در این رابطه پاسخ منفی دریافت کند؛ چرا که زنان از جهت عاطفی و هیجانی در عین حال که در سطح بالاتری از جنس مخالف هستند، امّا شکنندگی آن‌ها نیز به همین میزان از نظر عاطفی بیشتر از مردان است.
برهمین اساس که همواره طالب در جامعه ما، پسران و مطلوب، دختران هستند، گاها در جریان خواستگاری و جواب گرفتن از دخترخانم و خانواده‌اش، آقاپسر، برای گرفتن جواب مثبت پافشاری بیشتری می‌کند.
نکته: هیچ گاه نباید رابطه طالب و مطلوب بودن میان دختر و پسر را نادیده گرفت و یا درصدد تغییر آن باشیم؛ زیرا علاوه براینکه تغییر طالب و مطلوب بودن با فرهنگ کشورمان سازگاری ندارد، برای خود دخترخانم نیز این تغییر مناسبتی ندارد.
استاد شهید مطهری(ره) در این زمینه می‌گوید: اینکه از قدیم الایام، مردان به عنوان خواستگاری نزد زنان می‌رفتند و از آن‌ها تقاضای همسری می‌کردند، از بزرگترین عوامل حفظ حیثیت و احترام زن بوده است. [خداوند متعال] طبیعت مرد را مظهر طلب، عشق و تقاضا آفریده است و زن را مظهر مطلوب و معشوق بودن، طبیعت زن را گُل و مرد را بلبل، زن را شمع و مرد را پروانه قرار داده است. این یکی از تدابیر حکیمانه و شاهکارهای خلقت است که در غریزه مرد نیاز و طلب و در غریزة زن، ناز و جلوه قرار داده است. خلاف حیثیت و احترام زن است که به دنبال مرد بدود. برای مرد قابل تحمّل است که از زنی خواستگاری کند و جواب رد بشنود و آن گاه از زن دیگری خواستگاری کند و جواب رد بشنود، تا بالاخره زنی رضایت خود را به همسری با او اعلام کند. امّا برای زن که می‌خواهد محبوب و معشوق و مورد توجه و علاقه باشد و از قلب مرد سر در آورد تا بر سراسر وجود او حکومت کند، قابل تحمل و موافق غریزه نیست که مردی را به همسری خود دعوت کند و احیاناً جواب رد بشنود و سراغ مرد دیگری رود".[۱]
بنابراین، طلب و درخواست در خواستگاری، همیشه از سمت جنس مذکر انجام می‌شود. مضاف براینکه، این قاعده حتی در مورد حیوانات نیز صادق است؛ یعنی درخواست از جنس مخالف غالباً از سوی جنس مذکر آغاز می‌شود. 
امّا در مورد وضعیت فعلی شما که قبلا خواستگاری داشتید ولی متاسفانه بنابه دلایلی، ایشان یا خانواده‌اش، ادامه ندادند. در اینجا قبل از هرچیز باید این را به عنوان یک قانون کلی پذیرفت که هرکسی نظری دارد و ممکن است نظر دیگران، برخلاف نظر ما باشد. دوم: از آنجایی که خواستگارتان جلسات خواستگاری را ادامه نداد و علت انصرافش هم برای شما مشخص نیست و چه بسا احتمال بدهید که سوءتفاهم یا سوءبرداشتی برای خواستگار بوجود آمده باشد که نظرش تغییر کرده باشد و از آن طرف، برای اینکه خللی هم به قاعده طالب و مطلوب بودن وارد نشود، شما به جای اینکه خود پیگیر خواستگارتان شوید، می‌توانید در صورت وجود یک واسطه امین، از طریق واسطه بی آنکه وانمود کند از طرف شما آمده، پیگیر خواستگار شود و علت انصرافش را جویا شود. چه بسا با رفع سوءتفاهم و سوءبرداشت‌ها، نظر خواستگار مجددا تغییر کند.
امّا همه این توضیحاتی که داده شد، بدین معنی نیست که دخترخانم و یا خانواده‌اش، اصلا حق نداشته باشند تلاشی برای جذب خواستگار مناسب کنند؛ بلکه علاوه آقاپسر، دخترخانم هم می‌تواند این حق را داشته باشد که خواستگار مناسب خود را جذب کند، ولی نباید بی پرده و مستقیم جهت جذب خواستگار موردنظر، اقدام کند؛ زیرا همانطور که گفته شد این برخلاف طبیعت دختر است که همواره منشا مطلوب و معشوق بودن است. بلکه دخترخانم می‌تواند از راه‌های دیگر و البته غیرمستقیم و نامحسوس، خواستگار مورد نظر را جذب کند. البته جذب خواستگار مناسب نیز نیازمند مهارت است.
به عبارت دیگر: پیشنهاد تقاضای ازدواج، مرد و زن ندارد. امّا «خواستگاری» بار حقوقی دارد؛ یعنی مرد از این طریق می‌خواهد بگوید؛ من صلاحیت دارم و می‌توانم که کشتی زندگی مشترک را هدایت کنم و مسئولیت و اداره یک خانواده را عهده دار شوم. این باید مردانه باشد و اینکه مثلا زنی با گل و شیرینی به خانه مردی برای خواستگاری برود، برای شأن و منزلت یک زن خوب نیست، امّا پیشنهاد ازدواج از سوی زن در قالب جملات و بیان مناسب به مرد به هیچ عنوان زشت نخواهد بود.
امّا دختر چطور تمایلش را نشان دهد؟
اول توصیه می‌کنم کمی صبر کنید تا چه بسا پسر مورد نظر، خودش پیش قدم شود. امّا اگر پیش‌قدم نشد، بهتر است از یک واسطه مطمئن و خیرخواه بخواهید نظر طرف مقابل را درباره شما به گونه‌ای غیر مستقیم بپرسد. اگر واسطه نبود، با خودافشایی منطقی و متعادل، درباره ویژگی‌های خود، توانایی‌هایتان و روحیاتتان صحبت کنید تا او بهتر شما را بشناسد. در نهایت به شکلی محتاطانه و خیلی ظریف به او نشان دهید که آمادگی زندگی مشترک را دارید. مدبرانه از ویژگی‌های مثبت آن پسر که در طول رابطه مشاهده کرده‌اید، یاد کنید؛ چرا که این، یک مسیر امن و بالغانه است. در لفافه بگویید که فکر می‌کنید شباهت‌های زیادتان امکان ادامه رابطه در فازهای دیگر را فراهم می‌کند. در این حالت اگر طرف مقابل نفهمید و درک نکرد، بهتر است او را رها کنید و باقی عمر خود را به پای چنین فردی هدر ندهید.
پی‌نوشت:
[۱]. نظام حقوق زن در اسلام، شهید مطهری، ص۱۵