مهم ترین عامل احساس رضایت زن و شوهر از زندگی زناشویی، وجود محبت و صمیمیت در خانواده است. بدون وجود این عامل، همسران از زندگی در کنار یکدیگر، احساس لذت نمی¬کنند و هر لحظه احتمال وقوع اختلاف و مشاجره خانواده را تهدید می کند. چنین رابطه رضایت بخشی به خودی خود حاصل نمی¬شود، بلکه لازم است افراد آن را ایجاد نمایند. لذا زن و شوهر باید به دنبال عواملی باشند که ضامن ایجاد و حفظ محبت در روابط آنان باشد. در ادامه به بیان برخی از این عوامل می پردازیم:
1 – احترام متقابل
زن و شوهر باید به یکدیگر احترام بگذارند. پیامبر اکرم ( ص ) می فرماید:
«من اتخذ زوجة فلیکرمها؛[1] کسی که همسر اختیار می کند باید او را احترام کند.»
و امام صادق ( ع ) می فرماید:
«سعیدة سعیدة امرأة تکرم زوجها و لاتؤذیه و تطیعه فی جمیع احواله؛[2] زن سعادتمند آن زنی است که شوهر خود را اکرام و احترام کرده، اذیتش نکند و او را در همه حال اطاعت نماید.»
زن و شوهر باید مؤدبانه با هم سخن بگویند و از سخنان زشت و رکیک اجتناب نمایند. صحبت مؤدبانه، سلام کردن به یکدیگر، و استقبال یا بدرقه همسر، از مصادیق احترام گذاشتن همسران به یکدیگر است.
2 – ابراز محبت
محبت کردن زن و شوهر به یکدیگر، جلوی ایجاد کدورت میان آنان را می گیرد و صمیمیت فیمابین را صد چندان می‌کند. لذا فضای خانه باید مملو از ابراز محبت های کلامی و غیر کلامی زن و شوهر به یکدیگر باشد. رسول خدا(ص) فرمودند:
« قول الرجل للمرأة إنّی أحبّک لایذهب من قلبها أبداً؛[3] این گفته مرد به همسرش که « دوستت دارم » هرگز از قلب او خارج نمی¬شود.»
راه دیگر محبت زن و شوهر به یکدیگر، هدیه دادن است. علی ( ع ) فرمودند:
« الهدیة تجلب المحبة[4]؛ هدیه دادن باعث جلب دوستی و محبت افراد نسبت به یکدیگر می شود.»
و امام صادق ( ع ) درباره نحوه ابراز علاقه زن به شوهرش می فرمایند:
«لاغنی بالزوجة فیما بینها و بین زوجها الموافق لها عن ثلاث خصال: و هنّ...و إظهار العشق له بالخلابة و الهیئة الحسنة لها فی عینه؛[5] زن در روابط خود و شوهر همدلش از سه چیز بی نیاز نیست، که عبارتند از:... و ابراز علاقه به شوهر با دلربایی و حاضر شدن با ظاهری زیبا در مقابل دیدگان او.»
3 – مشورت و تبادل نظر
مشورت کردن، انسان را از تصمیم گیری اشتباه باز داشته و به طریق صواب هدایت می کند. پیامبر اکرم ( ص ) فرمودند:
«ما من رجل یشاور أحداً إلا هدی إلی الرشد؛[6] هیچ کس نیست که با دیگری مشورت کند مگر این که به راه درست و مطلوب هدایت می شود.»
به علاوه، فرد مشورت کننده به طور غیر مستقیم، شخصیت طرف مقابل را تأیید می کند و عملاً به او می فهماند که تو مورد اعتماد من هستی. عقل حکم می کند که زن و شوهر برای حفظ صمیمیت میان خودشان، در کارها با یکدیگر مشورت کنند. تصمیم گیری های یک جانبه از طرف مرد یا زن، بدون مشورت با همسر، به یگانگی آن دو لطمه می زند ؛ زیرا طرف مقابل احساس پوچی کرده، این گونه برداشت می کند که در اداره خانه جایگاهی ندارد ؛ بدیهی است این احساس او را وادار می کند که به سمت بی مهری و انزوا کشیده شود و از همسرش فاصله بگیرد.
4 – اهمیت دادن به نظر و خواسته همسر
از نشانه ها و نیز عوامل افزایش صمیمیت آن است که زن و شوهر برای خواسته ها و تمایلات همسر، بیشتر از خواسته و میل خود ارزش قائلند و سعی می کنند تا حد امکان، خواسته همسر را جامعه عمل بپوشانند. مثلاً اگر زن دوست دارد برای تفریح به پارک بروند اما می داند که شوهرش دوست دارد به خانه والدینش بروند، از خواسته خود حرفی نمی¬زند و مطابق با خواسته شوهر عمل می کند. یا اگر مرد فلان غذا را دوست دارد، اما می داند همسرش از غذای دیگری خوشش می آید، غذای مورد علاقه خود را مطرح نمی¬کند و از همسرش می خواهد که آن غذای دلخواه خود را آماده نماید. پیامبر اکرم ( ص ) فرمودند:
«المؤمن یأکل بشهوة أهله و المنافق یأکل أهله بشهوته؛[7] مومن طبق میل و خواسته اهل و عیالش غذا می خورد، و منافق، اهل و عیالش طبق میل و خواسته او غذا می خورند.»
5 – گذشت از خطاهای همسر
کینه توزی و لجاجت، ویژه روح های حقیر و همت های پایین است. برعکس، آنان که نظر بلند و روح بزرگ دارند، پوزش ها را می پذیرند، از خطاهای دیگران چشم می پوشند و از حق شخصی خویش در می گذرند. عفو و گذشت و چشم پوشی و نادیده گرفتن لغزش های دیگران، دانه های جلب محبت است و دیگران را خوشبین، وفادار، و با محبت نگاه می دارد. علی( ع ) فرمودند:
«إقبل أعذار الناس تستمتع بإخائهم»[8]؛ عذر دیگران را بپذیر ( و از خطای آنان در گذر ) تا از برادری آنان بهره مند گردی
در خانواده که کانون انس و الفت است و براساس محبت بنا نهاده شده است، زن و شوهر باید از خطاها و بدی های یکدیگر گذشت کنند و آنها را نادیده بگیرند. تنها در این صورت است که می توانند در فضایی صمیمی و آکنده از محبت زندگی کنند.
6 – مدارا کردن
مدارا کردن به این معنی است که ما در زندگی جمعی، برخی رفتارهای نابجای دیگران را تحمل کنیم و از آنها چشم بپوشیم، برای مثال، اگر اخلاق یا رفتار همسر ایرادی دارد که باعث آزار ما می شود، آن را تحمل کنیم، اگر تلاش ما برای برطرف کردن آن عیب به جایی نرسید، همسرمان را با همان عیب بپذیریم و با آن کنار بیاییم. پذیرش همسر آن گونه که هست، با همه عیب ها و ایرادهایش، دوستی و محبت طرف مقابل را بر می انگیزد و فضای خانه را پر از صمیمیت می سازد. امام علی ( ع ) در توصیه به فرزند خود، محمد بن حنفیه، درباره مدارا با همسر می فرماید:
« فإنّ المرأة ریحانة و لیست بقهرمانة، فدارها علی کل حال و أحسن الصحبة لها لیصفو عیشک[9]؛ همانا زن، گلی خوش بوست نه یک قهرمان ؛ به همین دلیل، در همه حال با او مدارا نما و با او نیکو مصاحبت کن تا زندگی ات همراه با خوشی باشد.»
7 – احترام گذاشتن به بستگان همسر
انسان ها به طور طبیعی به بستگان خود، بخصوص والدین شان، علاقه دارند. از خوشحال بودن آنها، خوشحال و از ناراحت بودن آنها، غمگین می شوند. کسی را که به آنها نیکی کند، دوست می دارند، و از کسی که به آنها بدی کند، بیزار می گردند.
با توجه به این مطلب در می یابیم که احترام گذاشتن به والدین همسر و برخورد نیک با آنها تا چه حد در جلب محبت همسر و افزایش صمیمیت میان آنها مؤثر است.
هر یک از زن و شوهر باید با والدین، بلکه سایر خویشاوندان همسر، معاشرت و روابط حسنه داشته باشند و به آنها احترام کنند، با زبان خوش و مهربانی سعی کنند محبت آنها را جلب کنند، با نیکی و اظهار محبت دلشان را به دست آورند، در کارها با آنها مشورت نمایند، مشکلات زندگی خود را در میان نهاده و از فکر آنها استفاده کنند و به پیشنهادها و راهنمایی های مفیدشان گوش دهند. این کارها علاوه بر ایجاد محبوبیت برای آنها در میان خانواده ی همسر، صمیمیت موجود میان آنها را نیز افزایش می دهد.
8 – گفتگوی صمیمانه
منظور از گفتگوی صمیمانه، در میان گذاشتن مکنونات قلبی خود، اعم ازاحساسات،رؤیاها، خواسته ها، نگرانی ها، و شادی هاست. گفتگوی صمیمانه، با وجود سه شرط محقق می شود:
- علاقه به گفتن و شنیدن. اشخاص باید به واقع مطمئن باشند که شما به شنیدن حرف های آنها علاقمند هستید. اگر علاقه ای به شنیدن حرف های طرف مقابل نداشته باشید نیازی به این نیست که آن را صریحاً بگویید. این امر خیلی زود مشخص می شود. به حرف هایی که می شنوید توجه نمی¬کنید، تماس چشمی تان قطع می شود، بی قرار می شوید و طرف مقابل این را به خوبی احساس می کند.
- اطمینان از محبت. کسی احساس درون خود را با دیگران در میان می گذارد که به دوستی و مهر و محبت آنها اطمینان داشته باشد. اگر زن یا شوهر از محبت همسر نسبت به خود مطمئن نباشد، گفتگوی صمیمانه میان آنها رخ نخواهد داد.
- مشارکت در گفتگو. زن و شوهری که به هم علاقه دارند در فرایند گفتگوی صمیمانه مشارکت می کنند. رو به روی هم می نشینند، با هم تماس چشمی بر قرار می کنند، سؤالات خود را مطرح می سازند و به سخنان یکدیگر، به دقت گوش می دهند، در مقام حمایت از یکدیگر حرف می زنند و از قضاوت کردن و سرزنش نمودن خودداری می‌نمایند.
1. مستدرک الوسایل ، ج 14 ، ص 250
2. بحار الانوار ، ج 100 ، ص 253.
3. کافی ، ج 5 ، ص 569 .
4. شرح غرر الحکم ، ج 1 ، ص 83 ، ح 316.
5. بحار الانوار ، ج 75 ، ص 237.
6. میزان الحکمة ، ج 5 ، ص 211.
7. کافی ، ج 4 ، ص 12.
8. کافی ، ج 2 ، ص 215 ، ح 2420
9. من لا یحضره الفقیه ، ج 3 ، ص 556